Wzgórza Roztocza. Wielki Dział, Długi Goraj i Krągły Goraj i Wapielnia
Aut. Robert Gmiterek
„ Szumią jodły na gór szczycie...”, może i na gór szczycie szumią, jednak na wzgórzach Roztocza szumią najczęściej buki i to buki są odpowiedzialne za sylwetką wzgórz, za ich kolor i kształt.
W tym krótkim artykule opowiemy o czterech roztoczańskich wzgórzach, które bez wątpienia są największymi atrakcjami krainy. Bez tych wzgórz po prostu Roztocza by nie było. Bo jak wyobrazić sobie roztaczanie się widoków i wód bez wzgórz. Zaproponujemy też wycieczkę, a nawet wyprawę szlakiem „Korony Roztoczańskich Wzgórz”, którą to „koronę” zaproponował Artur Pawłowski w „ Roztocze Środkowe. Przewodnik nie tylko dla turystów.” Wydawnictwo Naukowe, Turystyczne i Edukacyjne, wydanie drugie, Mielec 2006. Zdobycie takiej „korony” wydaje się ze względu na dość niskie wysokości względne jaką oferują nam wzgórza, jednak przez wzgląd na to, że Roztocze podzielone jest granicą i dwa z jej najwyższych wzgórz znajdują się po stronie ukraińskiej wymaga nakładu większych sil i środków.
Korona Roztocza
Do „Korony Wzgórz Roztocza”według Artura Pawłowskiego zalicza się:
- Wielka Jeżówka najwyższe wzniesienie Roztocza Gorajskiego ( Roztocze Zachodnie) o wysokości 337,5 m. Dotrzeć tam można niebieskim szlakiem rowerowym Jastrzębia Zdebrz w okolicy Kondratowa i Wólki Abramowskiej;
- Dąbrowa położona na Roztoczu Szczebrzeszyńskim ( Roztocze Zachodnie), wysoka na 343,8 m. Najłatwiej wspiąć się na nią od strony wsi Lipowiec, który leży na czarnym szlaku łączącym Zwierzyniec z Lipowcem właśnie;
- Wapielnia - 343, 8 m, najwyższe wzgórze Roztocza Tomaszowskiego ( Roztocze Środkowe), do której prowadzą dwie drogi. Jedna zielonym szlakiem im. Wandy Podobińskiej od strony wsi Łasochy, a druga niebieskim, Centralnym ze wschodu od Ulowa.
- Krągły Goraj o wysokości 388,7 m leżący na Roztoczu Rawskim (Roztocze Wschodnie) w parze z Długim Gorajem, najwyższe wzgórze województwa lubelskiego.
- Wielki Dział – 390, 5 m największa, choć nie najwyższa „góra” na Roztoczu Rawskim (Roztocze Wschodnie). Najłatwiej tam dojść od Starej Huty niebieskim szlakiem po schronach linii Mołotowa, albo tymże szlakiem od Woli Wielkiej, albo zielonym szlakiem Brata Alberta z Narola do Horyńca Zdroju.
- Długi Goraj, wysoki na 391,5 m dzierżący prym na Roztoczu Rawskim ( Roztocze Wschodnie). Najlepszym miejscem do zorganizowania bazy przed atakiem szczytowym na to wzgórze jest Huta Lubycka. Na Długi Goraj dotrzemy czerwonym pieszym szlakiem turystycznym. Można też pokusić się o dojście pod wzgórze z Lubyczy Królewskiej szklakiem niebieskim.
- Buława, 397,00 m, wzgórze na Roztoczu Janowskim, już po stronie ukraińskiej, na które prowadzi szlak przez Janowski Park Narodowy oznaczony czerwonymi rombami. Wyprawę najlepiej zacząć w Lelechówce.
- Czartowska Skała o wysokości 409,00 m na Roztoczu Lwowskim, do której dotrzemy udając się ze Lwowa drogą w stronę Winnik.
- Wysoki Zamek w centrum Lwowa, wysoki na 409, 5 m, choć jego szczyt to sztucznie usypany kopiec. Ze szczytu rozciąga się jedna z najpiękniejszych panoram Roztocza.
Te dziewięć wzgórz to kwintesencja Roztocza, jego forma, kształt i przestrzeń. Warto dodać do swoich rożnych „zdobyczy” zdobycie wszystkich roztoczańskich szczytów. Nawet mając świadomość jak mała jest to skala w porównaniu do innych, dużo wyższych wzgórz i gór. Możemy jednak podejrzewać, że więcej jest ludzi, którzy zdobyli wszystkie inne możliwe korony, wszystkich innych gór, niż tych, którzy zdobyli koronę Roztocza.
Z tych dziewięciu szczególnie polecamy trzy na Roztoczu Wschodnim: Wielki Dział, Długi Goraj i Krągły Goraj i jedno na Roztoczu Środkowym, Wapielnię. Te ostańce najstarszej rzeźby swoją formę zawdzięczają kilkumetrowej, bardziej odpornej na erozję czapie wapieni rafowych, które przykrywają mało odporne piaski i iły z młodszego trzeciorzędu.
Wielki Dział jest największym, choć nie najwyższym wzgórzem Roztocza Wschodniego. Jego majestatyczną sylwetkę można podziwiać z drogi między Łówczą, a Hutą Złomy. Najlepiej zatrzymać się tuż obok charakterystycznego krzyża bruśnieńskiego. Inny, nie mniej spektakularny widok na Wielki Dział odsłania się na granicy pól Huty Lubyckiej i Woli Wielkiej, obok innego krzyża. Kiedyś na szczycie wzgórza stała drewniana wieża obserwacyjna. Niestety nie wytrzymała próby czasu. Dzisiaj widoki z Wielkiego Działu odsłaniają się nie ze szczytu, ale trochę niżej. Z północnego stoku widać Wolę Wielką i Kotlinę Narola, a ze wschodniego Dahany.
Długi Goraj wraz Krągłym Gorajem tworzą razem chyba najbardziej charakterystyczną roztoczańską sylwetkę. Widoczne są z wielu miejsc. Najczęściej ogląda się je z drogi krajowej nr 17 w Potokach, ale jest naprawdę wiele innych miejsc, z których widać Goraje. Mogą one służyć turystom za drogowskaz, kiedy zawiedzie GPS, albo jak to się często zdarza na Roztoczu kiedy straci się zasięg sieci komórkowej. Na szczycie Krągłego Goraja stała niegdyś wieża obserwacyjna. Jej szczątki jeszcze do niedawna uważne oko mogło dostrzec w poszyciu leśnym. Z Długiego Goraja po postrzyżynach jakie mu zafundowali leśnicy można teraz sięgnąć wzrokiem Siedlisk i wzgórz po ukraińskiej stronie granicy.
Wapielnia na Roztoczu Środkowym najlepiej prezentuje się z drogi od strony Łuszczacza. Droga jest przyjazna zarówno dla pieszych jak i rowerzystów. Spod szczytu Wapielni doskonale widać pasma wzgórz i lasów Roztocza Środkowego ciągnącego się aż po Zwierzyniec.
