Lubaczów - Historia i atrakcje turystyczne
Autor- Robert Gmiterek
Lubaczów Historia
Na południowym przedpolu Roztocza leży miasto Lubaczów, jedno z najstarszych miast okolicy, wzmiankowane w 1214 roku w latopisie halicko-wołyńskim, choć jego istnienie w widłach Wiszni i Sołotwy może sięgać nawet i X wieku. Imię swe wywodzi jak dowodzą językoznawcy od Lubacza, mitycznego założyciela miasta, którego pomnik naturalnych rozmiarów stoi dziś na lubaczowskim rynku. I trzeba przyznać, że nie wywyższa się on nad innych. Stoi twardo na ziemi i każdy obywatel miasta, czy też przyjezdny turysta może sobie z nim zrobić zdjęcie, z czego wszyscy skrzętnie korzystają. Był Lubaczów miastem wokół którego organizowało się osadnictwo na pograniczu polsko-ruskim. Nie znamy jego wczesnego wyglądu. Jedna z pierwszych relacji z miasta pochodzi z 1672 roku i została sporządzona ręką pierwszego roztoczańskiego „turysty” Ulryka Verduma. Pisze on o nim tak w swoim Dzienniku; „ Było to miasteczko z wałem z ziemi, na którym były drewniane bastiony, czyli wieże. Są tu dwa ruskie kościoły. Zamek leży trochę przed miastem na bagnie, w miejscu bardzo warownym. Tatarzy jednak wszystko spalili i spustoszyli.” Po spustoszeniu miasto podniosło się z upadku i koniec wieku XVII to jego rozkwit i rozwój. Swoje miejsce na warsztaty znalazło tu wielu rzemieślników, istniały karczmy i domy zajezdne, funkcjonował tartak i młyny. Po roku 1772 kiedy Lubaczów znalazł się w zaborze austriackimi rozkwit nieco przygasł by w końcu XIX wieku przybrać znów na sile. Wówczas to wzniesiono większość z obecnych w jego miejskim krajobrazie budowli. Już nie było dwóch ruskich kościołów, ale za to wzniesiono kościół rzymski, cerkiew i na miejscu starej drewnianej synagogi, która spłonęła, nową murowaną. Zbudowano też pocztę, szpital, koszary wojskowe, a kiedy pociągnięto przez Lubaczów linię kolejową z Jarosławia do Rwy Ruskiej także dworzec kolejowy.
Karol Notz, który wizytował Lubaczów w roku 1904 zostawił nam opis kościoła i cerkwi wraz jej wyposażeniem dzisiaj już niekompletnym, a także opis pozostałości zamku. Pisze tak: „ Ślady olbrzymich wałów dziś jeszcze widoczne. Naprzeciw szpitala leży dziś przestronna łąka, po lewej stronie drogi prowadzącej do Cieszanowa, odcięta od niej niewielkim wzniesieniem, wedle opowiadań starych ludzi miało tu być dawniej stare miasto ruskie, które się zapadło, a które mieli przedtem spalić ( czy to to miasto, o którym pisze Ulryk Verdum? ) … Miasto miało być otoczone ostrokołami, ślady jeszcze znachodzą na wałach…. Zamek położony na nasypie sztucznym, otoczony dookoła rowami, to jest ciekawe, że położony zamek na starych murowanych piwnicach.
Lubaczów -atrakcje Turystyczne
Historia nawarstwia się. Na starym powstaje nowe, to, co teraz widzimy wspiera się najczęściej na zgliszczach. Dzieli dziś z tym, co przepadło to samo miejsce. Podczas II wojny światowej wiele przepadło. Lubaczów poniósł dotkliwe straty. Jak niegdyś podczas tatarskich najazdów został spalony i wyludniony. Odbudowywał się na nowo wokół tej tkanki, która pozostała w miarę nienaruszona. To dzisiejsze zabytki: kościół pod wezwaniem świętego Stanisława, który składa się dziś ze starego kościoła zbudowanego w 1899 roku i z niemal 100 lat późniejszego nowego kościoła. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Łaskawej z 1598 roku, pochodzący z katedry lwowskiej, przed którym we Lwowie król Jan Kazimierz swego czasu składał śluby. Greckokatolicka cerkiew pod wezwaniem świętego Mikołaja, zbudowana według projektu Wasyla Nahirnego z 1883. Niestety wysokiej klasy ikonostas z tej cerkwi możemy oglądać w Przemyślu, a nie w Lubaczowie, w greckokatolickiej katedrze pod wezwaniem Jana Chrzciciela. Wzgórze zamkowe i park miejski, a po przeciwnej stronie zabytkowy spichlerz, który jest dzisiaj najważniejszym i najmocniejszym punktem Lubaczowa, wokół którego kręci się historia. To siedziba Muzeum Kresów gdzie w salach wystawowych i w przepastnych magazynach gromadzone są i udostępniane zwiedzającym zbiory dotyczące dziejów miasta i regionu ziemi lubaczowskiej i Roztocza, kultury materialnej wsi i sztuki szeroko pojętych Kresów. Znajdziemy tam odpowiedź na pytania jakie chcielibyśmy zadać dawnym mieszkańcom tych ziem. Polakom, Ukraińcom, Niemcom i Żydom, tym etnosom, które od wieków tworzyły kulturę kresów. Nie wspomnieliśmy, a trzeba wspomnieć o ratuszu z wieżyczką zegarową przy zachodniej pierzei rynku z 1889 roku i o monumentalnym budynku stacji kolejowej przy linii nr 101 z 1884 roku w pobliżu równie monumentalnej ruiny wieży ciśnień i dworca PKS. Tym zaś, którzy chcą dogłębnie poznać historię radzimy udać się na lubaczowskie cmentarze, które znajdują się w pobliżu budynku liceum. Tam obok siebie koegzystują: rozległy cmentarz rzymskich katolików, gęsty od macew cmentarz żydowski i na ich skraju w niezwykle lapidarnej formie cmentarz grekokatolików.
