Szlaki turystyczne gminy Horyniec
Szlaki turystyczne gminy Horyniec- dr Marek Wiśniewski
Turysta i kuracjusz spotkają wokół Horyńca dwa szlaki turystyczne: zielony o długości 47 km im. św. Brata Alberta i niebieski (50,5 km) po bunkrach Linii Mołotowa. Obydwa oferują niezwykłe walory turystyczne.
Zielony szlak (mapa 3)
Zielony szlak turystyczny na terenie gminy Horyniec‑Zdrój ma długość ok. 28 km i prowadzi od stacji PKP w Horyńcu‑Zdroju do centrum miasta Narol. Przemieszczając się wytyczonym szlakiem, warto zatrzymać się w rewitalizowanym parku Zdrojowym. Stamtąd szlak wiedzie na wschód. Na uwagę zasługuje wykonany w 1928 roku, przez miejscowego rzeźbiarza Grzegorza Kuźniewicza, odrestaurowany najokazalszy w regionie pomnik Wolności. Opodal znajduje się cmentarz komunalny z nagrobkami wykonanymi w wapieniu bruśnieńskim, pośród których uwagę przykuwa mauzoleum Ponińskich. Idąc dalej szlakiem zielonym na wschód, zobaczymy franciszkański zespół klasztorny, a w nim m.in. uwiecznione w rzeźbie postacie św. Brata Alberta oraz Siostry Marii Bernardyny Jabłońskiej. Po wyjściu z kościoła, skręcając na północ, przez lasy docieramy do kaplicy Matki Bożej w Nowinach Horynieckich. Dalej szlak zielony kieruje się na wschód, a prowadzi uroczym bukowym lasem przez Świątynię Słońca, rezerwat Sołokija, Dolinę Dunajecką. Następnie przecina linię kolejową oraz drogę wojewódzką Horyniec – Werchrata i przez Dolinę Popową dochodzi do skraju wsi Dziewięcierz‑Moczary. Stamtąd kieruje się na północny wschód do stacji kolejowej Werchrata. W Werchracie natrafimy na cmentarze rzymsko‑ i greckokatolickie oraz wojenne z okresu I wojny światowej. Mijamy cerkiew greckokatolicką z 1910 roku, by za przysiółkiem Bohusze leśnym duktem udać się na wzniesienie Monastyrz (ponad 380 m n.p.m.). W tamtym miejscu znajdowała się pustelnia św. Brata Alberta i ruiny dawnego klasztoru Bazylianów. Po około 1200 m marszruty szlaki zielony i niebieski na odcinku kilkuset metrów schodzą się po raz pierwszy. Przez 300 m prowadzą razem, po czym zielony skręca na południe. Po przejściu około kilometra po lewej stronie można odszukać jeden z najbardziej tajemniczych i poszukiwanych bunkrów II wojny światowej – w zasadzie pozostałości po bunkrze Jarosława Starucha ps. Stiach1. Mijając dawne, nieczynne dziś kamieniołomy, i niewielkie jaskinie, przekraczamy drogę Werchrata — Wola Wielka. Szlak prowadzi przez dawną wieś Dahany II. W tym miejscu opuszczamy gminę Horyniec-Zdrój i kierujemy się na Wielki Dział (największy ostaniec na Roztoczu Wschodnim) leżącym na terenie gminy Narol. W tym miejscu po raz drugi trafimy na niebieski szlak.
Niebieski szlak turystyczny
Szlak niebieski w części podkarpackiej przebiega następująco. Od Wielkiego Działu (389,5 m n.p.m.) prowadzi na zachód do Złomów Ruskich. Przemieszczając się szlakiem, mijamy po drodze dawną wieś Stara Huta oraz położone niedaleko uroczysko Kobyle Jezioro. Znajdujemy się w rezerwacie przyrody Źródła Tanwi. To ogromny (ponad 186 ha) rezerwat torfowiskowy położony 300-330 m n.p.m. Kierujemy się na południe. Około 200 m przed stadniną koni w Polance Horynieckiej, na prawo znajdujemy miejsce po pustelni sióstr Albertynek, prowadzonej przez siostrę Marię Bernardynę Jabłońską. Po obejściu stadniny wspinamy się na wzniesienie Hrebcianka 330 m n.p.m. Atrakcją jest zespół sześciu bunkrów linii Mołotowa. Ze wzgórza rozpościera się wspaniały widok na Roztocze.
Przemieszczając się szlakiem w kierunku Polanki Horynieckiej, przed dwoma słupami po lewej stronie znajduje się najładniejszy cmentarz w regionie ze wspaniałą kamieniarką bruśnieńską. Schodząc ze wzgórza do Polanki Horynieckiej znajdziemy się w dawnej wsi józefińskich kolonistów niemieckich (dawny Deutschbach). Na skrzyżowaniu ujrzymy krzyż choleryczny z 1915 r. Skręcając w prawo mijamy most na Brusience i dochodzimy do cerkwi greckokatolickiej w Nowym Bruśnie. Jest to obecnie obiekt pozostający w gestii Muzeum Kresów w Lubaczowie. Aktualnie prowadzone są w niej prace remontowe. Przed cerkwią wchodzimy na dawną drogę do Podemszczyzny. Trakt ten służył w czasie budowania bunkrów linii Mołotowa jako szlak komunikacyjny do przewożenia betonu z „betowogo zawoda”, znajdującego się w okolicy Podemszczyzny. Znajdował się tam zakład produkujący beton, który trafiał do bunkrów budowanych m. in. na Hrebciance. Niecałe 100 m od cerkwi w lipowym drzewostanie spotkamy jedyny w swoim rodzaju cmentarz trójwyznaniowy. Znajdują się tu groby rzymskokatolików, grekokatolików oraz ewangelików reformowanych. Właśnie te ostatnie nagrobki, a zwłaszcza ich unikalna forma, przyciągają licznych turystów.
Jak przystało na nazwę szlaku, na bruśnieńskich polach uwagę zwracają liczne bunkry i rowy przeciwczołgowe, a także krzyże przydrożne na całym odcinku trasy.
W Podemszczyźnie możemy podziwiać ciekawy cmentarz greckokatolicki z bruśnieńskimi nagrobkami oraz pozostałości świątyni spalonej w 1944 przez Rosjan — tzw. cerkwisko. Po drugiej stronie wsi znajdują się stawy hodowlane. Za nimi skręcamy w lewo, udając się do wsi Puchacze. Mijamy po prawej stronie najzasobniejsze w kraju torfowisko, gdzie obecnie wydobywa się borowinę. W centrum wsi Puchacze możemy podziwiać starodrzew lipowy. Mijamy wieś, przed ostatnim domem skręcamy w lewo i polną drogą udajemy się cały czas na wschód. Idąc skrajem lasu, dochodzimy do wsi Świdnica. Na głównej drodze skręcamy w prawo i kierujemy się do Horyńca‑Zdroju. Po około 1,6 km dochodzimy do horynieckiej stacji PKP. Tak pokonaliśmy ok. 19 kilometrów od Wielkiego Działu.
Z powyższego wynika, że obydwa szlaki (19 km + 28 km = 47 km) tworzą na terenie gminy Horyniec Zdrój tzw. „pętlę”. Startem i metą planowanej np. imprezy rowerowej może być horyniecki Park Zdrojowy. Dzięki turystyce rowerowej można przyjemnie i łatwo poznać najciekawsze zakątki ziemi horynieckiej, podążając częściowo zielonym.
Autor: dr Marek Wiśniewski Tekst dostępny w publikacji: Horyniec Zdrój i okolice-krynice wschodu Przewodnik dla kuracjuszy i turystów
